BUKOWINA T.               BIAŁKA T.               BRZEGI               CZARNA GÓRA               GROŃ               JURGÓW               LEŚNICA               RZEPISKA       

Kapliczki, krzyże i figury przydrożne

Monika Golonka-Czajkowska, Małgorzata Maj
Kapliczki, krzyże i figury przydrożne.
Studium sakralizacji przestrzeni

(wersja PDF 6 MB)

Bukowina Tatrzańska 2006

Wstęp

Prace nad przygotowaniem monografii kapliczek i krzyży przydrożnych we wsiach gminy Bukowina Tatrzańska zostały podjęte z inicjatywy Urzędu Gminy. Nie trzeba nikogo przekonywać, że mała architektura sakralna rozsiana na obszarze trzech wsi spiskich i pięciu podhalańskich znajdujących się w granicach gminy charakteryzuje się wielkim bogactwem i urodą, stanowiąc jednej z najbardziej wartościowych składników dziedzictwa kulturowego regionu. Tymczasem poza fragmentarycznymi wzmiankami w literaturze i ogólnymi informacjami sporządzanymi na potrzeby informacji turystycznej kapliczki i krzyże przydrożne z tutejszych wsi nie doczekały się rzetelnego opracowania wydobywającego nie tylko ich niewątpliwe walory estetyczne, ale także nieodłącznie związany z konkretnymi obiektami unikatowy kontekst historyczny i wierzeniowy.

Niniejsza monografia powstała przede wszystkim w oparciu o dokumentację zebraną w trakcie inwentaryzacji i badań terenowych prowadzonych przez pracowników i studentów Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 2003 i 2005. Wykonano wówczas dokumentację obiektów sakralnych z terenu ośmiu miejscowości bukowińskiej gminy w postaci wywiadów etnograficznych, szczegółowych kart informacyjnych dla krzyży i kapliczek oraz pełnej dokumentacji fotograficznej, a zebrany materiał posłużył jako baza Źródłowa do przygotowania niniejszego opracowania. Materiał ilustracyjny wzbogaciły fotografie z archiwalnych zbiorów Muzeum Tatrzańskiego i Muzeum Etnograficznego w Krakowie, niektóre tym cenniejsze, że ukazują obiekty już nieistniejące.

Najważniejszym Źródłem okazał się materiał zebrany w trakcie badań terenowych. Z jednej strony próbowano uchwycić i udokumentować aktualny stan wszystkich obiektów sakralnych, zrekonstruować w miarę możliwości ich historię i okoliczności powstania, a z drugiej chciano utrwalić podania i wierzenia związane z wieloma kapliczkami i krzyżami, zachowane jeszcze w pamięci przede wszystkim przez najstarszych mieszkańców. Interpretując pozyskane w ten sposób relacje, nie czytano ich jedynie zgodnie z tradycyjnymi regułami warsztatu historyka, lecz potraktowano jako pewien szczególny obraz utrwalony w ludzkiej pamięci. Stąd też w mozaice losów przedstawianych obiektów często tak wiele luk, nieścisłości i niedopowiedzeń, rozmaitych wersji ich pochodzenia, wyglądu i wyposażenia.

Praca składa się z czterech zasadniczych części. W pierwszym rozdziale zaprezentowano charakterystykę wybranych krzyży i kapliczek ułożonych w określonym porządku typologicznym. Analiza objęła cechy formalne obiektów i znajdującego się w środku wyposażenia, szczegóły fundacji oraz rekonstrukcję ich dziejów. Drugi rozdział poświęcono ich wnętrzom, a więc ikonografii najczęściej spotykanych tu figur i obrazów, przy czym szczególną uwagę zwrócono na związaną z nimi religijną sferę znaczeń, dziś już w dużej części zapomnianą. W trzecim rozdziale przedstawiono otaczający opisywane obiekty bogaty świat podań i opowieści, których często bardzo już uwspółcześnione wersje korzeniami sięgają tradycyjnego folkloru Podhala i Spisza. Krzyże przydrożne i kapliczki zostały umieszczone tutaj na tle szerokiego kontekstu społecznego i wierzeniowego, by wskazać na ich funkcję integrującą lokalną zbiorowość oraz rolę w symbolicznym systemie wartościowania czasu i przestrzeni. Czwarta, ostatnia cześć prezentuje zebrany w terenie materiał fotograficzny, z konieczności przedstawiony wybiórczo, tak jednak, by uwzględniał obiekty najważniejsze z punktu widzenia lokalnej historii, a także obrazował charakterystyczne dla tutejszych kapliczek i krzyży rozwiązania formalne.

Nieocenioną pomocą dla autorów były materiały zebrane przez pasjonatów lokalnej kultury i historii, którymi zechcieli się z nami podzielić. Tutaj szczególne podziękowania należą się Stanisławie Galicy-Górkiewicz, Janowi Budzowi, Małgorzacie Rabiańskiej, Helenie Waligórze i Bogusławowi Pawłowiczowi za przygotowanie informacji o kapliczkach w ich miejscowościach, a także Andrzejowi Gombosowi i Antoniemu Sztokfiszowi za fachowe konsultacje. Słowa wdzięczności kierujemy także do Anny Kozak i Anny Liscar z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, Alicji Małety z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Heleny Kręt i Marii Jasińskiej z Archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, Mariana Matusiaka z zakopiańskiego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Ogromny dług wdzięczności mamy wobec wszystkich mieszkańców bukowińskiej gminy, którzy zechcieli nam opowiedzieć tak wiele i tak interesująco o znajdujących się w ich sąsiedztwie kapliczkach. Książka ta nie mogłaby powstać, gdyby nie okazane nam zaufanie i entuzjazm Józefy Sztokfisz i Milana Modły, pomysłodawców całego przedsięwzięcia.



wydrukuj dokument   wyślij znajomemu   ilość wyświetleń 100518
GMINA BUKOWINA TATRZAŃSKA

TATRY

NA NARTY

BASENY TERMALNE

CO ZJEŚĆ

GDZIE SPAĆ

CO ZOBACZYĆ

Aktualności

Twórczość ludowa

Zabytki

Dom Ludowy

Związek Podhalan

Zespoły góralskie

Kapliczki, krzyże i figury przydrożne

OCHRONA ŚRODOWISKA I GOSPODARKA ODPADAMI

TRANSGRANICZNA PROMOCJA


 

URZĄD GMINY

 
   
   

   


 


 
 


 


 

 
 

 
 

 

Informacja dla Mieszkańców gminy, którzy uczestniczą w projekcie odnawialnych źródeł energii pn. „Partnerski projekt budowy instalacji odnawialnych źródeł energii dla gmin województwa małopolskiego” [więcej...]

 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 
 


 

PAŃSTWOWA STRAŻ RYBACKA INFORMUJE

Znalazłeś wnyki w czasie spaceru w lesie? Nie ruszaj ich z miejsca, zapamiętaj lokalizację i przekaż tę informację do Państwowej Straży Rybackiej w Krakowie. Posiadasz informację o osobie, która może kłusować, a nie wiesz komu to zgłosić? Również przekaż tę informację do Państwowej Straży Rybackiej.[więcej...]

 

 

 

 
 


 
TAXI